یهود

عرفان گونه ای معرفت است که می کوشد آدمی را از دنیای محسوس که دارالغرورش نامیده اند و از نیستی ِهستی نمای خویش که نفس امارّه اش خوانده اند به مدد ِصفای دل، برون آورد.

همه ادیان، خواه از نظر متألّهان سخت کوش و خواه از نظر جامعه شناسان و دین پژوهان ، در اعتقاد به این مبدأ هستی واحدند.

همین منشا وجود است که ربط دین و عرفان است و از این رو هرجا دینی هست، گونه ای عرفان را می توان یافت. و هرمکانی که عرفانی حاضر است می توان آن را در بستر دینی آرمیده دید.

با مطالعه عرفان ِ ادیان گوناگون می توان به مفاهیم مشترکی دست یافت که به وحدت ادیان و توحید حق می انجامد. یکی از مفاهیم مشترک در عرفان ِ جمیع ادیان، گفتارهایی درباره گرفتاری آدمی در این دنیاست و واصل شدن به اصل الاصول.

مطالعه عرفان ِ ادیان ِتوحیدی، نظیر عرفان اسلامی و مسیحی و یهودی، به رغم تفاوتهای عمیقی که دارند، حاوی عناصر وحدت آفرینی است.

فخر عرفان ِ اسلامی در همانجایی است که به این وحدت ها اشاره دارد و از این اشارت ها مایه یکرنگی و صفا می سازد.

ایرانیان را این استعداد و استطاعت بوده که به عرفان مسیحی و یهودی نیز بپردازند و بر آگاهی خویش بیافزایند. عرفان اسلامی در میان عرفان سایر مذاهب در افقی خاص و ممتاز واقع است که در اثر مساعی بسیاری از ایرانیان حاصل آمده است.

قوم یهود، در بین ادیان توحیدی، کهن ترین کتاب منسوب به خدا را دارند و در این کتاب می توان مفاهیم اخلاقی و شریعت و عرفان را یافت. به سبب شدت بلایایی که در گذر تاریخ بر قوم یهود وارد شده به علت آوراه گی چندین هزار ساله خویش، به ظاهر چنین می نماید که آنان فقط توانسته اند شریعت خود و بخشی از تفاسیر خود بر کتاب الهی را حفظ کنند. عرفان یهود در این دوران دچار لاغری و باریکی گشت اما نمرد! آن مریض لاغر، اینک رو به فربهی گذاشته است. برخی از عارفان یهود نظیر ابن باقودا و موسی بن میمون حتی برای تدوین کتاب خویش زبان عربی را برگزیدند که زبان علوم روز مسلمانان در آن زمان بوده!

عرفان یهودی خصوصیات خویش را دارد و برای خواننده فارسی زبان شاید چندان آشنا نباشد. مهم ترین مکتب عرفانی یهود را تحت عنوان قبالا یا کبالا می شناسند که اخیرا در سراسر دنیا طرفدارانی نیز یافته است.

قبالای یهود تفسیر سرّی و قلبی از کتب مقدس است که بسیاری از یهودیان و مسیحیان در قرون وسطی به آن باور داشتند. این تفسیر با آنکه بسیاری می پندارند به طور شفاهی توسط حضرت ابراهیم نقل شده اما حقیقت آن است که در قرون وسطی در حوالی قرن هفتم میلادی به قید کتابت درآمده است و تا قرن هجدهم رواج داشته.

همینجا باید افزود که فرد یهودی به یکی از این دو مشرب زیر تعلق دارد، یا نگاه تلمودی به دین دارد یا دین را از منظر قبالایی می نگرد.